Nr. 198
15 Conclusiones: De evangelio et lege
Wittenberg, 1521, 11. Oktober

Text
Bearbeitet von Harald Bollbuck


BuchsymbolG2v

Praeside egregio Domino
Doctore Andrea Carolstadio, Theologiae fa-
cultatisDecano, F'rater' Henri'cus' Aurifaber1 sacrae
Theologiae lector, die veneris proximae futu-
ra2 ad sequentes conclusiones respondebit,
hora septima matutina
, pro Bacalau-
reatus gradu, quem Bibli-
cum vocant.

I
Evangelium potentia dei est credulis,3 incre-
dulis odor mortis.4
II
Impii et iniusti per veritatem dei, potentiam
et divinitatem cognoscunt, sed ingrati
permanent.5
III
Ergo veritas est illis ad mortem.6
IV
Sumit etiam malignitas ex veritate ansam
mendacii.7 BuchsymbolG3r
V
Sic posta legem acceptam Iudaei sibi deos fecerunt,
VI
Imaginem vituli lascivientis8 et perfringen-
tis legem.
VII
Lex pellit ad deum lenem, tollerantem et
bonum, et abducit a deo irato et iudicante.9
VIII
Sicut lex exigit spiritum,10 ita nunquam faci-
mus opus legis, nisi spiritu.11
IX
Qui corde circumciditur,12 is potissime circumci-
ditur, qui sola carne, frustra et infructuose.
X
Per se non pellit lex a deo, sed sibi coniun-
ctos, deo coniungit.13
XI
Credulos ergo vivificat, sicut omne verbum
quod de ore domini egreditur, impios au-
tem occidit.14
XII
Sicut lex non iustificat, ita nec promissionis
sermo.15
XIII
Sed iustificat fides, quae patefit per promis-
sionem, et formam in lege habet.16
XIV
Qui contendit se iustificari lege, is affirmat
Christum sibi frustra mortuum.
XV
Haec lex perquamb est peccati cognitio,17 iu-
stos et iniustos sub peccatum18 concludit.19

avom Editor verbessert für est A – nach Barge
bvom Editor verbessert für per quam A

1Zu dem Respondenten Heinrich Aurifaber, der vordem als Lektor im Augustinerkonvent Erfurt gewirkt hatte und mit der Disputation zum Baccalaureus biblicus promoviert wurde, vgl. KGK 198 (Anmerkung).
2Zur Datierung der Disputation auf den 11. Oktober 1521 s. Liber Decanorum, 25.
3Vgl. Erasmus, Instrumentum (1516), fol. A1v : »Non enim me pudet evangelii Christi Potentia siquidem est dei ad salutem omni dedenti Iudaeo primum simul et graeco.« Dagegen Röm 1,16 Vg »non enim erubesco evangelium virtus enim Dei est in salutem omni credenti Iudaeo primum et Graeco.«
4Vgl. 2. Kor 2,16 Vg »aliis quidem odor mortis in mortem aliis autem odor vitae in vitam et ad haec quis tam idoneus.«
5Vgl. Röm 1,18 Vg »revelatur enim ira Dei de caelo super omnem impietatem et iniustitiam hominum eorum qui veritatem in iniustitiam detinent.«; Röm 3,20 Vg »quia ex operibus legis non iustificabitur omnis caro coram illo per legem enim cognitio peccati.« Ein wörtlicher Anklang an die in Ungnade Bleibenden, deren Herz unbeschnitten und unwissend sei, in De legis litera , s. KGK 197 (Textstelle). Vgl. auch den Kommentar Luthers in seiner Römerbriefvorlesung von 1515/16: »Revelatur enim sc. in eodem evangelio ira dei quod Deus sit iratus, licet adhuc differat penam de caelo super omnem impietatem propter aversionem a vero Deo et iniustitiam propter conversionem cultus ad Idola hominum. precipue Gentium eorum qui veritatem dei i. e. verum Deum cognitum seu veram notitiam de Deo in iniusticia aliis sc. honorem tribuendo detinent.« (WA 56, 11,1–7). Weiterhin Melanchthon, Loci (1521): »Peccatum est affectus contra legem dei.« (MWA 2.1, 52).
7Vermutlich als Gegenstück zu 1. Joh 2,21 Vg »non scripsi vobis quasi ignorantibus veritatem sed quasi scientibus eam et quoniam omne mendacium ex veritate non est.« Vgl. auch Jer 9,3 Vg »et extenderunt linguam suam quasi arcum mendacii et non veritatis confortati sunt in terra quia de malo ad malum egressi sunt et me non cognoverunt dicit Dominus.«
8Verweis auf die Verehrung des goldenen Kalbs durch Israel, vgl. 2. Mose 32,1–29. Zur Verwendung der Begrifflichkeit im Alten Testament s. Hos 4,16 Vg »quoniam sicut vacca lasciviens declinavit Israhel nunc pascet eos Dominus quasi agnum in latitudine«; 1. Chr 13,9 Vg »cum autem pervenissent ad aream Chidon tetendit Oza manum suam ut sustentaret arcam bos quippe lasciviens paululum inclinaverat eam.«
9 De legis litera führt die Bindung an Gott im Geiste durch den Dienst am Gesetz, der im festen Glauben besteht, aus, s. KGK 197 (Textstelle).
10Vgl. 2. Kor 3,6 Vg »qui et idoneos nos fecit ministros novi testamenti non litterae sed Spiritus littera enim occidit Spiritus autem vivificat.«
11Vgl. Joh 3,5 Vg »respondit Iesus amen amen dico tibi nisi quis renatus fuerit ex aqua et Spiritu non potest introire in regnum Dei.«
12Vgl. Jer 4,4 Vg »circumcidimini Domino et auferte praeputia cordium vestrorum vir Iuda […].«; Jer 9,26 Vg »[…] quia omnes gentes habent praeputium omnis autem domus Israhel incircumcisi sunt corde.«; weiterhin Röm 4,11 Vg »et signum accepit circumcisionis signaculum iustitiae fidei quae est in praeputio ut sit pater omnium credentium per praeputium ut reputetur et illis ad iustitiam.« In De legis litera ist die Frage der Beschneidung des Herzens zentral, da sie als geistliche Exegese der alttestamentlichen Beschneidungsvorschriften eine Befolgung des göttlichen Gesetzes im Glauben und aus Gottesliebe erkennt. S. KGK 197 (Textstelle). Weiter zur Beschneidung des Herzens KGK 203 (Textstelle); negativ in KGK 191 (Textstelle).
14Vgl. Joh 5,21; 24 f. Vg »sicut enim Pater suscitat mortuos et vivificat sic et Filius quos vult vivificat […] amen amen dico vobis quia qui verbum meum audit et credit ei qui misit me habet vitam aeternam et in iudicium non venit sed transit a morte in vitam amen amen dico vobis quia venit hora et nunc est quando mortui audient vocem Filii Dei et qui audierint vivent.«; Joh 6,64 Vg »spiritus est qui vivificat caro non prodest quicquam verba quae ego locutus sum vobis spiritus et vita sunt.«; Röm 4,17 Vg »sicut scriptum est quia patrem multarum gentium posui te ante Deum cui credidit qui vivificat mortuos et vocat quae non sunt tamquam ea quae sunt.«; 2. Kor 3,6 Vg »qui et idoneos nos fecit ministros novi testamenti non litterae sed Spiritus littera enim occidit Spiritus autem vivificat.« Vgl. auch die 9. und 13. These der 26 Conclusiones in locum Pauli , s. o. Anm. KGK 198 (Anmerkung).
15Vgl. auch Röm 4,14; 16 Vg »si enim qui ex lege heredes sunt exinanita est fides abolita est promissio […] ideo ex fide ut secundum gratiam ut firma sit promissio omni semini non ei qui ex lege est solum sed et ei qui ex fide est Abrahae qui est pater omnium nostrum.«
16Diese These ist zentral. Die Verheißung Christi ist die Offenbarung des Glaubens, der seine Form im Gesetz, d. h. in der Heiligen Schrift gefunden hat. Sie liefert den geistlich zu interpretierenden Rahmen des Glaubens, der als Dienst an diesem Gesetz die Verbindung zu Gott herstellt. S. dazu o. Anm. KGK 198 (Anmerkung) und KGK 198 (Anmerkung).
17Vgl. Röm 3,20 Vg »quia ex operibus legis non iustificabitur omnis caro coram illo per legem enim cognitio peccati.« Zum Gesetz als Mittel zur Erkenntnis der Sünden in De legis litera s. KGK 197 (Textstelle). Bei Melanchthon ist die Sünde der Affekt gegen das Gesetz Gottes, s. o. Anm. KGK 198 (Anmerkung).
18Üblicher ist in diesem Zusammenhang die Verwendung des Ablativs: »sub peccato«. S. Anm. KGK 198 (Anmerkung).
19Vgl. Gal 3,22 Vg »sed conclusit scriptura omnia sub peccato ut promissio ex fide Iesu Christi daretur credentibus.«

Downloads: XML · PDF (Druckausgabe)
image CC BY-SA licence
»