A1^v Eximio et inclyto viro domino
Arnoldo Belthold² patricio MonasteriensiAndreas-
Bodenstein Carolostadius Sal'utem' D'icit'.

Sic tua claritas, preclarissime patrone effulget. Sic es, multis inge-
nii viribus insignis. Sic fortuna locupletatus, ut merito debeam ve-
reri, ne haec dedicatio fuligines quamlibet tenues isti luci obfundat,
Verum tuus, ille candor me revocat et consolatur. Siquidem soleas,
per adceptum e sacris literis spiritum, res pene nullas aequo ferre ani-
mo〈.〉 Imo boni consulere, quod, accurate perpensum, iure abiiceres.
Proinde testem aliquem, neque politum, neque fortem, tamen ani-
mi erga te mei indicem emittere destinabam. Quo vel subindicem.
Quam sum avidus in istam voluntatem suspicere. Quam mihi fuerit
optabile iucundumque, quodlibet obsequiolum praestitisse〈.〉 Igitur
patere quaeso floc〈c〉ulos hos, te adire quantulacunque possunt refor-
midatione et hunc libellum permitte tibi dedicari. Quo certi scrip-
turae loci, Afflictionis^a, praedestinationis, et nonnulli alii obiter saltem
demonstrantur, si negas excussos. Cuius³ postrema pars indulgentias
pontificias, veluti sentina, viridem et grave olentem aqu〈o〉lam excipit.
Adeoque illusionibus exponit multis, ut honestius Naeniae volebam
dicere veniae pontificales inter insuetas beluas, quam homines, ver-
sarentur〈.〉 Utpote, que ab illis stupidis bestiis nonnihil honoris consequi
valerent. apud pios enim et emuncte naris homines, nullam honestitudi-
nem capient. Quod non dico ut rerum novitate quempiam velim ex-
citare. Sunt enim Lutheriano gladio concisae:⁴ Iacet cadaver putre ver-
mium plenum, Franciscanas ipse vocalissimas alioqui ranas oppidi-
Sanctae Annae, in Cyrenas intuli.⁵ Ubi nunc clam mussant. Post eas e vici-
na specu, aliae ranae erepserunt coaxantque, Quas novo prelio oportet
obturare, Quare vetera retractamus. Praeterea, in palestram disputato-
rum saepe descendo, et interim alienae voluntati obsequor〈.〉Fit eo ne sem-
per aedam nova.⁶Conclusiones igitur anno XX disceptatas⁷ mitto, pro-
pediem alia,⁸Hic nihil est novi nisi quod aiunt, Respondendum D'ominum' D'ominum' Episco-
pum Misnensem⁹ suae inclemenciae poenitere Captivos, quos vinxerat
evagari,¹⁰ Ante Episcopatum recta studia exosculabatur, Deinde sui
dissimilis,¹¹ Iam iterum bonos defensat〈.〉 Faxit ut sic vitam transigat, Utinam
Archie'piscopum'Magdebur'gensem'¹² idolorum¹³ tandem puderet, Narem habet puram, sed
ad dei vocem, haud scio cuius studio, corruptam. Domine, cor eius fide
circumcaede¹⁴〈,〉 supersticionem avelle, et mortua tyrannnide, reviviscent chari-
tas, iudicium, fides, amen, Data Wittenberg, Matt'haei'¹⁵ Anno M. D. XXI,

A2^r

Conclusio prima.

Caro tribulationis afflicto spiritui nihil prodest.¹⁶

Probatio Conclusionis.

Quid sicut caro Christi non prodest quicquam Ioh. vi. Sed spiri-
tus est qui vivificat,¹⁷ ita quoque nullius rei sanctae caro prodesse po-
test, quod manducatio Iudaeorum manhu¹⁸ in deserto edentium com-
monstrat, quia ut carnem ederunt^b, petierunt spiritu. Proinde neque
corpus tribulationis afflicto quicquam confert. Corpus autem
tribulationis dicitur quicquid sensum explet tristitia, vel perturbat
affectum. Spiritus tribulationis est fides, spes, fidutia, et invoca-
tio dei, unde scriptum est. Invoca me in die tribulationis^c, et ego ex-
audiam te, et honorificabis me, psalmo xlix.¹⁹ et psal. cxix.²⁰ Ad domi-
num cum tribularer clamavi, et exaudivit me, et ii. Paralip. xv^d〈.〉 In an-
gustia sua clamaverunt et quesierunt deum, et invenerunt eum.²¹ Sic
intelligitur versiculus psalmi tricesimi tercii, iuxta est dominus con-
tritis corde.²² Nempe cum non est, vel fidei clamor, aut fidutiae de-
syderium in deum, dominus non est cum tribulato, nec iuvat afflictum
neque pressum redimit, sed eum tantum liberat, qui sub tribulatio-
ne invocat deum, et in deum sperat, et in deum credit, quod historia
gesta probari potest. Nam Petrus fide calcavit aquas,²³ atque dum ce-
perat dubitare, coepit demergi hinc psalmo nonagesimo scribitur.
Quoniam in me speravit, vel ut Hierony'mus' vertit. Quoniam mihi ad-
haesit liberabo eum, clamavit ad me vel invocavit et ego exaudiam
eum cum ipso sum in tribulatione, eripiam eum et glorifacabo eum,²⁴
Is sane versiculus plane indicat, quam tribulationem dominus respi-
ciat et quem afflictum spiritum amet, quoniam illum diligit, cuius
cor, sub angustia²⁵ deum invocat, in domino confidit et sperat, cum
tali spiritu dominus est in afflictione talemque exaudit, eruit, et con-
servat. Ille autem qui in petulantia sua atque temeritate perstat, neque
curat ad deum confugere, afflictionem ad nullam frugem perducet
neque salvabitur, sed tribulatio erit illi in tormentum et perditionem
sicut scribitur Iudith viii.^e Illi autem qui temptationes suas non sus-
ceperunt cum timore domini et inpacientiam suam et improperium
murmurationis suae contra dominum protulerunt^f, exterminati sunt
ab exterminatore et a serpentibus perierunt²⁶ quae in versiculo psal-
mi 31. comprobantur, multa flagella peccatoris²⁷ i'd est' multi dolores
impii, confidentem autem in domino misericordia circundabit.²⁸
His puto firmatam conclusionem primam.

A2^v

Conclusio secunda.

Afflictione, velut certo et evidenti testimonio cognoscimus,
an quispiam sit filius dei.²⁹

Probatio Conclusionis

Nam dominus est cum afflictis in tribulatione, quod David pro-
fitetur, dicens. Nam si ambulavero in medio umbrae mortis, non ti-
mebo mala, quoniam tu mecum es psalmo xxii.³⁰ Constat autem quem
admodum legimus Lucae. i〈.〉 Filios vel filias dei fieri illos, quibus cum
dominus est,³¹ sed missam faciamus tropologiam,³² incerta, siqua sunt,
certis probaturi. Sumamus igitur illud Prover. iii. Disciplinam domi-
ni fili mi, ne abiicias, nec deficias, cum ab eo corripueris, quem enim
diligit, dominus corripit;³³ et quasi pater in filio complacet sibi. Quo
testimonio invitis etiam oculis, sensus positae conclusionis ceu lu-
men quoddam infunditur, quid enim poterat esse lucidius hoc lu-
mine, quem diligit dominus corripit et quasi pater in filio sibi com-
placitus est, siquidem dominus afflicto, ceu pater se filio offert. caeditque
omnem filium, quem recipit, quem non flagellat, illum non recipit
afflicti vel correpti,³⁴ filii patris coelestis sunt, exempti vero a tribu-
lationibus spurii pronunciantur ad hebraeos xii. ubi nostra conclu-
sio fusius firmatur.

Conclusio Tertia.

Angustia spiritus³⁵ est multo certior index gratiae divinae fideique
quam externa bona opera quantumcumque sancta, quae vulgus Theo-
logorum opera fidei existimat.³⁶

Probatio conclusionis.

Externa opera sunt sacrificia, oblationes, ieiunia〈,〉 edificatio sanct-
arum aedium, beneloquentia, servitus ad proximum, voluntaria casti-
gatio, circuncisio, conservatio praepucii, decimarum largitio, et id
genus operationes, quas simulatio multoties parit, quemadmodum
dicit Salvator Matth. xxiii. Vae vobis pharisaei scribae et hypocritae
quia similes estis sepulchris dealbatis, quae foris apparent homini-
bus speciosa, intus vero plena sunt ossibus mortuorum et omni spur-
cicia.³⁷ Et paulo superius. Vae vobis hypocritis, qui decimatis mentam,
rutam, anetum et cyminum et graviora legis relinquistis,³⁸ vae vobis
qui mundatis quod de foris est, intus autem pleni estis spurcitia.³⁹Pau-
lus quoque ad Roma. ii ait. Non enim qui in manifesto iudaeus est,
neque quae in manifesto in carne est circuncisio, sed qui in abscondito
Iudaeus est, et circuncisio cordis in spiritu, non littera, cuius laus non
A3^r ex hominibus, sed ex deo est.⁴⁰ Quantum ad externa opera pertinens
non differt impius a iusto.

Conclusio autem patet ex iis, quae dicta sunt in conclusione secunda, ubi
probatum est, quod filii dei sunt, qui anguntur, et contra spurii, qui
nullas patiuntur molestias. Omnium autem consensu convenit unumquem
libet filium dei, esse in gratia, nam qui facit iustitiam, iustus est, et ex deo
natus est. i. Johan. iii. Itaque qui natus est ex deo, filius dei est, et iu-
stus est, si iustus, ergo in gratia.⁴¹ quod signare^gIacobus in capite i. docet〈.〉
Genuit nos verbo veritatis suae, ut simus initium aliquod creature suae〈,〉⁴²
quod Iacobus de illis scripsit, qui tribulati ex dei verbo, vitam quan-
dam sugunt, qua vita, primitiae aliquae, divinae creaturae efficiuntur.
Proinde tribulatio signum est coelestis creaturae.

Potest autem conclusio haec aliis firmari testimoniis, nempe quod affli-
ctio superbiam comprimit, et aliquando expungit, uti Iob nos docuit
cap. x dicens. Propter superbiam quasi leena capies me,⁴³ hoc est quod
Oseas nobis explicat ca. v. dicens. Quoniam ego quasi Leena Effraim
et quasi catulus leonis domui Iuda. Ego capiam, et vadam et tollam et
non est qui eruat, vadens revertar ad locum meum, donec deficiatis,
et quaeratis faciem meam,⁴⁴ raptus quem dominus velut leena facit, refri-
gerat superbiae calorem, ut eo defecto, ad unum deum revertamur, neque
opera nostra audeamus magnificare, sicut Iob c. x. scribit. Si iustus
fuero non levabo caput, saturatus afflictione et miseria.⁴⁵ Non fuit ex-
tra pericula positus qui dixit. Ego dixi in abundantia mea non mo-
vebor et tu avertisti faciem tuam et factus sum conturbatus^h.⁴⁶ Quia ope-
ribus solemus tumescere〈.〉

Praeterea Christus dicit. Beati qui lugent, quoniam ipsi consolabuntur.⁴⁷
Et iterum Beati eritis cum vos persequ〈u〉ti fuerintⁱ homines,⁴⁸ atque Iob ca.
v. Beatus homo qui corripitur a domino. et increpationem domini ne
reprobes quia ipse vulnerat et medetur,⁴⁹ si beatus est qui cruciatur
consectaneum fuerit, cruciatum esse indicem divinae gratiae cerciorem.⁵⁰
quam sunt opera quibus factor elevatur.

Conclusio Quarta

Baptisati spiritu et aqua tribulationis^j,⁵¹ vere sunt baptisati.⁵²

Probatio conclusionis.^k

Probatur conclusio primo, omnium consensu fidelium dicentium
baptisatos baptismate sanguinis salvari, ut de innocentibus ecclesia
sentit. Dixit autem Christus. Nisi quis renatus fuerit ex aqua et spiri-
tusancto, non potest intrare^l in regnum dei.⁵³ Ioha. iii. ergo mortui in
persecutione gladii, baptisati sunt in aqua.

A3^v Posui autem quod requiritur spiritus tribulationis, quia fides sine
qua nullum martyrium deo placet. Fides enim necessaria est ad omnem
aquam baptisationis sicut scribitur Mar. ultimo. Qui crediderit et
baptisatus fuerit salvus erit, Sequitur autem. Qui vero non credide-
rit condemnabitur,⁵⁴ quo appendice demonstratur, aquam sine fide
non prodesse, hoc est flumen sine spiritu non posse animum Christo
coniungere et incorporare. Et quamquam haec verba Marci, alicuius
incerti autoris atque sic apocrypha esse dicant nonnulli, mihi tamen tan-
tundem virium atque sanguinis videntur habere, quantum firmandae
conclusionis nostrae robur exigat, quandoquidem ecclesia catholica
eis ubique locorum utatur. Accedit etiam nobis vetustas, ex qua et
usu, multae scripturae autoritatem obtinuerunt sequitur autem ex hac
conclusione sequens et talis.

Conclusio Quinta.

Verbum Christi nisi quis renatus fuerit ex aqua et spiritusancto⁵⁵
ubertim et plene debet intelligi, ut non solum elementarem aquam,⁵⁶
sed etiam allegoricam, hoc est, tribulationem, quam multae scripturae
aquam vocant, accipias.⁵⁷

Probatio Conclusionis

Quia nisi aqua sic acciperetur, tunc baptisati sanguine non salve-
rentur, quod autem per aquam significetur tribulatio patet in psal-
mo lxviii. Salvum me fac deus, quoniam intraverunt aquae usque ad
animam meam.⁵⁸ Et psalmo cxliii. Emitte manum tuam de alto. Eripe
me et libera me de aquis multis.⁵⁹ Et psal. xxxi. Pro hac orabit om-
nis sanctus ad te, tempus inveniens ut cum inundaverint aquae mul-
tae ad illum non accedant.⁶⁰

Conclusio Sexta.

Tribulatio spiritualis, sacramentum est,⁶¹ patet haec ^m ex premissis^m, et
per illud. sacramentum est sacrae rei signum, tribulatio autem in spiritu
significat deletionem peccatorum ut scribitur Thobiae. iii et Eccle-
siastici .ii. In tempore tribulationis remittit peccata.⁶² Item est signum
proterendae superbiae, ut scribitur Deutero. viii. Afflixit te ad extre-
mum, ne diceres fortitudo mea et robur manus meae,⁶³ haec omnia
mihi fecerunt, ergo afflictio sacramentum est, nec obstat quod non
omnis tribulatio oculorum sensu percipitur. Sufficit enim si quovis
sensu cognoscatur.

A4^r

Conclusio Septima.

Sancti afflictione attenuati licet interim se alienatos a dei gratia
putent dicantque, non tamen sunt omnino ⁿ a deoⁿ derelicti,⁶⁴ sed domi-
nus est cum eis.⁶⁵

Probatio conclusionis.^o

Quod se putent dicantque desertos a deo, probatur per illud psalmi
xxi. Deus deus meus quare me dereliquisti〈.〉⁶⁶ Ex quo versiculo per-
spicuum est sanctos alienatos se a deo fateri, tamen eo ipso quod di-
cunt, deus deus meus non sunt a deo repulsi omnino, nemo enim po-
test dicere. Ihesum dominum nisi in spiritusancto.⁶⁷ i'd est' Corinth. xii. Cui
suffragatur verbum Davidis psalmo 22. Nam et si ambulavero in me-
dio umbre mortis non timebo mala, quoniam tu mecum es.⁶⁸ Quo per-
specte cognoscimus dominum deum esse cum afflictis maxima afflictio-
ne, qualis est ea, quae in valle mortis contingit, quae fidem, quae spem,
quae pacem, quae denique vitam spiritus, et ipsam anchoram, quam
spiritus deo affigitur, divellere molitur. Ex his breviter patet, quod
sancti etiam tum cum relictos se profitentur: dominum sibi in afflictio-
ne coniunctum habent. Porro uti noscamus quemadmodum se ha-
beat derelictio aliam conclusionem subiicio talem scilicet.

Conclusio Octava.

Dolor et sensus alienati a sanctis dei aut abscisi spiritus a deo, con-
sistit in magnificationis divinae carentia, inque defectu sacrificii laudis
gaudiique matutini, in conscientia infirmitatis et peccatorum recor-
datione.⁶⁹

Probatio conclusionis.

Nam dolor iusti in carentia magnificationis dei unam radicem habet,
quia magnificatio dei post perpessam tribulationem, et factam re-
demptionem oritur, ut psalmo xlix. scribitur. Invoca me in die tri-
bulationis liberabo te, et glorificabis me,⁷⁰ ubi Asaph vel dominus
per ipsum, illustrata sententia commemorat afflictos non solere deum
glorificare sub angustiis, sed sub pondere calamitatum eatenus cur-
vari qua in dei laudationem assurgere non queant, nempe si iusti po-
ssent aut saltem soliti essent, tormentis attenuati, deum laudare et glo-
rificare cur dixit, Invoca me in die tribulationis, et liberabo te et
magnificabis me.⁷¹

Vocem igitur invocationis, afflicto ante liberationem scriptura tri-
buit, post liberationem factam, glorificationem concedit afflicto, pro-
inde is qui valde turbatur, cuius ossa denique conturbata fuerant,
dixit, salvum me fac propter misericordiam tuam, quoniam non est
A4^v in morte,⁷² qui memor sit tui psal. vi. docuitque deprecationem pro
consequenda salute, ad deum tribulatis esse. At eosdem in morte sit〈o〉^p
habere recordationem factae liberationis, et olim eximentis dei, atque
confessionem glorificationis, negat, manifestarie namque asserit, po-
situm in morte, non esse sic memorem dei, non enim potest cantare, la-
queus contritus est, et nos liberati sumus. Ipse liberavit me de laqueo
venantium, et a verbo aspero⁷³ et psalmo^q lxiii. filiorum Corach.⁷⁴ In do-
mino gaudebimus tota die, et nomini tuo in aeternum confitebimur,
quia salvasti nos de hostibus nostris, et eos qui oderunt vos confu-
disti.⁷⁵ Et illud. Tota die confusio mea contra me, et ignominia faciei
meae cooperuit me,⁷⁶ psal. xliii. et caeteras laudes, quae sunt quaedam
concentiones nactae sanitatis, liberationis, et salutis.

Aliam autem vocem, in morte et inferno positis largitur, videli-
cet hanc. Non derelinques animam meam in inferno neque dabis san-
ctum tuum videre corruptionem.⁷⁷ psalmo xv. Conserva me domine,
quoniam speravi in te.⁷⁸ Non sine me perire in tartareis erumnis, non
corrumpar sub eis, quoniam sanctus sum, quoniam misericors, et me
mei miseret, ob id enim ad te clamo. Ne obdormiam in morte.⁷⁹

Haec vox est spiritus acriter afflicti. Exurge domine, quare obdor-
mis,⁸⁰ quare aures occludis, ne nostra clamatio intrare possit. Exurge
domine ne repellas in finem,⁸¹ evigila, quare proiicis nos in sempiter-
num⁸² quare faciem tuam abscondis, et oblivisceris tribulationes et
angustias nostras.⁸³ Consurge domine,⁸⁴ quoniam afflicta et incurvata est
in pulvere anima nostra,⁸⁵ in pulvere tribulationis, adhaesit terrae ven-
ter noster.⁸⁶ Surge auxiliare nobis, adiuva nos et redime nos propter
misericordiam tuam,⁸⁷ propter gratiam tuam, propter nomen tuum, si
preces nostras, si postremo nos creaturas tuas respuis, tuam gratiam
intuere et auxiliare domine. Haec vox, hic clamor, haec angustia, ple-
na est meroris, plena desiderii, plena invocationis, plena calamita-
tis plena fidutiae ad deum, plena spei, plena fidei, sed vacua lauda-
tionis〈,〉 vacua honorificationis, vacua glorificationis, vacua exulta-
tionis. Itaque et derelictionem spirat, et praesentiam divinae maiestatis
in tribulatione sentit. Non enim peteret liberationem a deo, nisi sci-
ret, quod dominus est iuxta tribulatos, atque cum afflictis.

Afflictus spiritus, cui deus videtur alienatus, fatetur infirmitatem^r
suam, dolet vulnera sua, universaque mala deplorat. Ideo enim scrip-
tum est. Miserere mei deus, quoniam infirmus sum,⁸⁸ psal. vi. Et turba-
tus est a furore oculus meus. Inveteravi inter omnes inimicos meos.
B1^r Discedite a me omnes, qui operamini iniquitatem,⁸⁹ eodem psal. Item
afflictus sagittas sibi inflictas contuetur, et ferocientem domini ma-
num contra se timet, ideo legimus scriptum. Sagittae tuae infixae sunt
mihi, et confirmasti super me manum tuam. Non est sanitas in carne
mea〈.〉 Non est pax ossibus meis, a facie peccatorum meorum⁹⁰ psal. 37.
Quibus verbis docemur, quibus cum sancti agant, quando acriter
anguntur. Videmus enim illis obversari, infirmitates, turbationes,
sagittas, et gravem domini manum, et quomodo inimicos et irriso-
res promissionum divinarum, a se procul abire comprecentur. Patet iti-
dem, quod nullam liberationis vocem emittunt, sed aiunt, contur-
batum est cor meum, dereliquit me virtus mea, et lumen oculorum
meorum non est mecum,⁹¹ timor et tremor venerunt super me, et con-
texerunt me tenebrae.⁹² Is gestus et illa actio testimonia sunt queru-
larum, simul et fiduciarum, ad deum.

Praeterea Iob c. vii. simul docet. Quod in sensu alienati dei et dere-
licti nostri spiritus, fiduciae clamor ad deum exurgit, ac quod iste clamor
non est laudis et glorificationis divinae, sed ex conscientia infirmi-
tatis et peccatorum natus. Peccavi dicit Iob, quid faciam tibi o custos
hominum, quare me posuisti contrarium tibi, et ^s factus sum^s mihi met-
ipsi gravis, cur non tollis peccatum meum, et quare non auffers ini-
quitatem meam.⁹³ Iste interrogationes, manifeste precatum quendam in-
dicant〈.〉 Cur non tollis? Quare non auffers?⁹⁴ Quid faciam tibi? etc. Non-
dum dixit, tulisti peccatum. Abstulisti iniquitatem, et ^t factus sum^t mihi
concors, et tolleratu facilis, Itaque commonstrat Iob, quoniam spiritus exple-
tus amaritudine, deum sibi coniunctum et alienatum asseverat,⁹⁵ quod et
psal. lix. facile est videre. Deus repulisti nos, et destruxisti nos, quia
corda nostra miseriarum ense secuisti, commovisti terram, et dirupisti vel con-
turbasti eam, sana contritiones eius,⁹⁶ hoc est afflictiones, quibus conteritur,
et paulatim absummitur. Quoniam mota est, te afflictore permovente〈.〉

Deserente deo repletur spiritus amaritudine, sicut scribitur Tre. iii. Re-
plevit me amaritudinibus, inebriavit me absyntheo.⁹⁷ Spiritus quoque
huiusmodi asperitatum plenus, dei suavitatem non gustat. Fateor bene,
quod spiritus inter amaritudines, dei bonitatem invocat. credit, sperat
nondum tamen ore degustat. Videmus enim ab afflictione erutos con-
cinere. Gustate et videte quoniam suavis est dominus beatus vir, qui spe-
rat in eo⁹⁸ psalmo xxxiii. Afflicti vero redemptorem suum a longe
vident, sed necdum delibant, ideoque laudem redemptionis can-
tare non possunt.

B1^v His probatum est utcunque. desertos a deo, ad ipsum ex corde clamare,
sperare, fidere, credere, se relinqui putantes quod praestitae salutis,
gloriam non valent effundere.

Patet etiam, quod non sunt derelicti spe, ut scribitur. Non derelinquit
dominus sperantes in se.⁹⁹ Differtur autem spes ista, et res interdum
post intervalla impetratur, quam sperant.

De fletu vespertino, et contra, de gaudio matutino patet, psal.
xxix. Cantate domino sancti eius et confitemini memoriae sanctita-
tis eius, quia ad momentum est ira eius, et vita in repropiciatione eius,
ad vesperum commorabitur fletus, et in matutino laus.¹⁰⁰ Luctum ves-
pertinum sub gaudio matutino indicat dicens. Domine deus meus
clamavi ad te et sanasti me. Item eduxisti ab infero animam meam,¹⁰¹
clanculum dicens. Vesperi. in inferno, tortus, ad te clamavi. Mane sa-
natus sum, quia ab inferno eductus, te glorifico, te magnifico. Ves-
peri fuerunt, mihi lachrymae, panes, per diem et per noctem, cum
diceretur mihi, per totam diem, ubi est deus tuus¹⁰² psal, xli. Lachrima
pastus sum noctes diesque, te dominum in afflictione expectabam,
sed minime tua liberatio mihi ^u contingebat vesperi^u. Ergo dixi, Quare
incurvaris anima mea, et conturbas me, expecta dominum, quoniam
adhuc confitebor ei, in salutibus, vultus mei,¹⁰³ psal, xli, Confitebor
in matutino me redemptum a deo meo, dicturus convertisti^v planctum
meum in gaudium, concidisti saccum meum, et accinxisti me laetitia,¹⁰⁴
psal, 29^w, Quasi fuit dicturus, tua gratia luctum et lamentationem
meam eluxi, gaudio atque hilaritate exultans, siquidem saccum, tri-
stitiae vestem solvisti, et me laetitia vestivisti, ut laudet te gloria mea,
quam laudem^x tribulationum aculeis percussi, atque adhuc sub pressura
torti non canunt.

Neque inficiabor matutinum et diem in alio sensu penes scripturam
reperiri, illam autem aliam significantiam scripturarum circunstantia
colligere possumus^y〈.〉

Praeterea nolo quempiam fugiat, me nequaquam inficias ire. Com-
pressos afflictione, vel attenuatos miseria, deo laudationem et gloriam
dare. Nempe, scio magnae laudis esse, et quempiam ipso perfugio eum
laudabilem, pium, clementem, divitem, et fortem, testari. ad quem per-
fugit〈.〉 Sed tacita est laus. Ego vero confectos malorum acerbitate, ne-
gavi, ideo deum magnificare, quia non dicunt. Laqueus contritus
est, et nos liberati sumus. Post haec sponte largior. Vexatos, deo so-
litos dicere, sicut dixit Iacob Gene. 32. Domine, dixisti quod mihi
B2^r benefaceres〈.〉 Item baculo pertransivi Iordanem¹⁰⁵ etc. Et Deu. 9. Ne dis-
perdas domine populum tuum, quam redemisti in magnitudine tua〈.〉¹⁰⁶
Eiusmodi confessiones et glorias possunt et debent tribulati effun-
dere. At de tribulatione, qua anguntur, non dicunt liberasti nos.¹⁰⁷ de
glorificatione et laude loquor.

Conclusio Nona de loco praedestinationis.

Utile et necessarium est, praedestinationem scire.¹⁰⁸

Probatur.

Quia in lege divina nihil est frustra scriptum, sed omnia ad nostram
eruditionem, atque ad formandos mores, praesertim spiritualiter in-
tellecta. Iccirco, utile fuerit nosse praedestinationem. Quod necessarium,
probo, quia Moses praecepit omnia verba legis in altari conscribi,¹⁰⁹
ut ab omnibus cognoscantur. Deu. 27. Deinceps Deut. 32. scribit sic〈.〉
Ponite corda vestra in omnia verba mea.¹¹⁰ Illud autem quod Moses de
lege sua scripsit, etiam ad Evangelium referri debet. Nam dixit Christus
Moses de me scripsit¹¹¹ Iohan. v. Et iterum scrutamini scripturas, illae
testimonium de me perhibent.¹¹² Et Matth. v. Christus venit non sol-
vere sed implere legem,¹¹³ quia ipse est legis plenitudo.¹¹⁴ Nunc pertici-
pes¹¹⁵ eius plenitudinis sumus igitur et legis, quam implet. Ergo omnia,
quod Moses dicit omnia verba ponite.¹¹⁶ Proinde Aug'ustinus' c. 34 de fi'de' ad
Pe'trum' ait. Nullatenus dubites deum tam suorum, quam humanorum cer-
tissimum cognitorem, ante omnia saecula scire, quibus esset per fidem
gratiam largiturus.¹¹⁷ Porro si firmissime tenere debemus, quod de prae-
destinatione scripsit Aug'ustinus'〈.〉 Necessarium est nos scire praedestinationem^z,
Aut saltem pro modulo captus nostri consequi, quis enim potest in-
telligentia tenere, quod non intelligit.

Conclusio X

Primo, quia in praedestinationis abysso, moriuntur
opera, et fides suspirat.¹¹⁸

^aaProbatio conclusionis.^aa

Haec Conclusio probatur autoritate Apostoli ad Roma. ix. Non
est inquit currentis, neque volentis, sed dei miserentis.¹¹⁹ Ergo moriuntur
opera, et conticescit omnis omnium actionum, strepitus. Non enim ex
operibus, sed ex vocante dictum est, quia maior serviet minori. Ia-
cob dilexi Esau autem odio habui.¹²⁰ Cum enim nondum nati essent. Aut
aliquid boni egissent, secundum electionem, propositum dei Iacob elegit〈,〉
Esau reiecit〈.〉 Inde Hieremiae i. scribitur. Priusquam te formarem in utero
novi te, et antequam exires de ventre sanctificavi te, et prophetam in
gentibus dedi te.¹²¹Hieremias, dicit sibi dominum loquutum, quod ante-
B2^vquam nasceretur. Immo priusquam^ab conciperetur fuit sanctificatus.
Constat, nulla esse eius opera, qui nondum est, vel genitus vel conceptus.

Quod autem fides suspirat, patet quia propter praedestinationem dicit,
Voluntati enim eius quis resistit? et o homo tu quis es? nunquid fig-
mentum ei qui finxit, dicet, quid me fecisti sic?¹²² id. Rom. ix. Vae qui
dicit patri suo, quid me generas?¹²³ et mulieri quid me parturis? Vae
qui contradicit^ac factori suo¹²⁴ Esaiae 49〈.〉 Nunquid dicet lutum figulo?
quid facis?¹²⁵ An nescis quod potestatem habet figulus ex eadem luti
massa facere aliud vas quidem in honorem, aliud vero in ignomi-
niam? Cum eiusmodi praedestinationis altitudinem fides perpendit,
tenetur altitudine stat difficultate sorbetur profunditate, implica-
tur perplexitate, stat tamen in divina voluntate, in ea haeret〈,〉 in ea sibi
vilescit, in ea suspirat, videtque vasa interitus pacienter tollerari, ut
notas faciat divitias gloriae suae, in vasa misericordiae quae praepara-
vit ad gloriam¹²⁶ clamatque. O altitudo divitiarum sapientiae et scientiae
dei quam incomprehensibilia sunt iudicia eius et investigabiles viae eius
quis enim cognoscit sensum domini? Aut quis consiliarius eius fuit?
Aut quis prior dedit illi, et retribuetur ei? quoniam ex ipso, et per
ipsum, et in ipso, sunt omnia, ipsi honor gloria in saecula saeculorum
amen.¹²⁷ Fidei ardore, omnis cogitatus, omnis gloria, omnis honor
effunditur, atque in deo reponitur. Nullum obversatur opus nihil an-
te oculos tum ponitur, quam dei optimi, maximi perpetuum consilium,
operibus universis obliteratis et evanescentibus. Occuret spiritui,
Christi praedictio illa secundum Matt. xxiiii. Tunc duo erunt in agro uno
unus assumetur et alter relinquetur. Duae erunt molentes in mola,
una assumetur altera relinquetur. Duo in lecto, unus assumetur al-
ter relinquetur,¹²⁸ Ex his, fides cognoscit operatorum aliquos relin-
qui^ad itidem quiescentium aliquot abiici. item sibi ^ae caritate iunctos^ae lecto.
non eodem ferri.

Conclusio XI.

Nobilissima¹²⁹ abnegationis nostri virtus nascitur〈.〉¹³⁰

^af Probatio conclusionis.^af

Firmatur haec, ex praecedenti. Nam spiritus praedestinationis gur-
gite devoratus concludit, nullum sibi ius competere, ut possit dicere,
quare mecum sic, vel sic agis? Iustus es domine, et in recto iuditio,¹³¹
quicquid vis factitas. Merito igitur me odio habere debeo, et te
unum unice diligere, recteque vitam meam perdam, ut in te solo, spiritus
fiat salvus.¹³² Qui enim perdit animam suam, custodit eam in vitam aeternam¹³³
Lucae ix. Hoc est quod dicebat ad omnes Christus. Siquis vult post me ve-
B3^rnire abnegat seipsum et tollat crucem suam quottidie et sequatur
me,¹³⁴ Lu. ix. Haec prima virtutum et domina abnegatio nostri, quam
universa Christianorum vita, omnes denique actiones fidelium, spirare et
confiteri debent. Hanc autem nullo gradu propius contingimus,
quam praedestinationis notione, qua tanti facimus divinam voluntatem,
quod eius iustitia, nostra nobis pereat et vilescat. Inde voces illae, Tibi
domine iustitia nobis autem confusio faciei nostrae,¹³⁵ Daniel. ix. Item. No-
bis confusio, et regibus nostris, et principibus nostris, et patribus no-
stris confusio, qui peccaverunt¹³⁶ Danie. ix. Peccavimus autem omnes dicente
Apostolo Ro. xi, Conclusit deus omnes in incredultatem, ut omnium misereatur.¹³⁷
Et Ro.iii. Omnis homo mendax.¹³⁸ Et non est iustus in terra,¹³⁹ omnes inutiles
facti sunt, non est qui exerceat bonitatem.¹⁴⁰ Iure ergo confundimur et eru-
bescimus, et dicimus iustus es domine. universa quae fecisti, in vero
iuditio fecisti¹⁴¹ Daniel. iii. apocry'phos'¹⁴² Tibi domino deo nostro misericor-
dia, non in iustificationibus prosternimus praeces nostras, sed in mi-
serationibus tuis multis.¹⁴³ Daniel. ix〈.〉 Ex nobis certe non est quod iusti-
tiae tribuamus. Quem tu iustum constituis eum gratis, proque tua de-
us voluntate iustificas. Perditio tua Israel ex te, ex deo vero solum spe-
ratur auxilium¹⁴⁴ Ose. 13. Quem condemnas, iure quidem certissimo damnavisti.
Quare voluntas mea facessat, eat eo, ubi nihil deo potest respondere.

Habemus autem egregium abnegationis exemplum. ii. Reg〈.〉 xv. fu-
giens David a facie Absolon, arcam relinquens, ait. Si invenero gratiam
in oculis domini, reducet me, et ostendet mihi eam, et tabernaculum
suum. Si autem dixerit mihi, non places, praesto sum, faciat quod bo-
num est coram se.¹⁴⁵ Sic nos depressos cogitatu et acerbitate damnationis,
dicere necessum est. Si invenero gratiam in oculis domini, salvabor.
Sin vero dixerit, non places, damnare damnas esto praesto sum, sen-
tentiam domini probo, facit quod coram se bonum est, etiamsi coram me
malum fuerit〈.〉 Sic debemus in praedestinationis profunditatem irrepere,
sic nos perditioni exponere. Nam sic perditi, non possumus perire,
dicente domino. Qui perdit animam suam invitam aeternam custodit eam,¹⁴⁶
Item, Nisi quis abnegaverit semetipsum, non potest esse meus dis-
cipulus.¹⁴⁷ Porro qui non potest fieri discipulus, nisi abnegatione sui is
minus erit salvus, absque sui et odio et perditione et abnegatione, Sic
Ionas se in mare iubet eiici,¹⁴⁸ Ione ii, Sic Moses domino, mortem minan-
ti dicit〈.〉 Provideat dominus hominem super populum,¹⁴⁹ Qua responsione
quid aliud indicavit, nisi quod mortem amplecti voluit, sed nimio
charitatis affectu, praecatur dominum, ut populo prius ducem constituat.

B3^v

Conclusio XII.

Tertio, Quod iudicii frivoli et temerarii (quo nonnulli temere pronun-
ciant, hunc esse filium promissionis, illum vero perditionis) extunditur acumen.¹⁵⁰

^agProbatur Conclusio.^ag

Nam siquis curiose perpendat praedestinatio-
nis profunditatem, statim cum Paulo clamabit. Inscrutabilia sunt
iuditia dei,¹⁵¹ et inveniet non fore captus humani nosse, qui sunt ad
aeternam vitam vel damnationem praedestinati, proinde acies iudicii
temerarii hebetatur, atque perit. Praeterea, metum incutit iusto, ne
acerbe peccatores iudicet. Facitque, ut cum timore et tremore suam,
illorum salutem operatur. Ut stantes timeant, ne cadant, quia domi-
no stat, qui stat. domino cadit, qui cadit.¹⁵² Noli ergo iudicare, quia se-
cundum faciem iudicas, et destinata consilia dei minime attingis.

Qui bonus est hodie, qualis cras sit futurus ignoratur. Qui malus est
fortasse, habet quo possit maius malum devitare. Iuditio dei occulto
stamus. Sunt iusti atque sapientes, et opera eorum, in manu domini
sed et nescit homo, utrum odio vel amore dignus sit, siquidem omnia
reservantur in futurum¹⁵³ Eccle. ix. plane saxeus esset, cui non scripturarum
autoritate cor pertimesceret, cui non excuteretur frivoli iudicii teme-
ritas.

Conclusio Xiii.

Quarto, praedestinationis perpensatio, correpturos placat et mi-
tigit, facitque eos tranquille et placide abiectos reducere, confractos
alligare, infirmos consolidare, et fortes custodire.¹⁵⁴

^ahHaec conclusio probatur sic.^ah

Nam praedestinatio maxime omnium
gratiam dei commendat, et liberum arb'itrium' iugulat. Ideo quicquid ad
humilitatem sequitur, hoc etiam sequitur ad praedestinationis scien-
tiam, quae sola, vere humiliat. Ad humilitatem autem sequuntur^ai omnia
dicta in istis tribus sequentibus, conclusionibus. Ideo alia pro-
batione non est opus quia sunt conclusiones evidenter illatae ex prae-
destinationis scientia〈.〉

Conclusio Xiiii.

Quinto, praedestinationis notio, in divinae voluntatis profundi-
tatem ducit, atque in ea, rebellem hominum voluntatem¹⁵⁵ absorbet.¹⁵⁶

^ajProbatio conclusionis.^aj

Hic dicet cum Esaia c. lxiiii. Tu domine deus, pater noster es, nos
vero lutum. Et fictor noster tu, nos vero manuum tuarum^ak opera.¹⁵⁷
Porro, si sumus lutum figuli? et opera fictoris? Id quod potest lutum
dicere figulo, si nihil facit ex eo, aut lignum edificatori, cur ponis
me sub limine et pedibus? Hoc ipsum potest homo dicere deo, cuius
B4^r lutum et opus est. Ideo Esaias 45. ait. Nunquid dicet lutum figulo
suo, quid facis? Et opus tuum absque manibus?¹⁵⁸ omnes veluti lutum
dei sumus, etiam magistratus. Adducet enim dominus magistratus
quasi lutum, et velut plastes conculcans humum,¹⁵⁹ Esa. xlii. Quid mul-
tis vere lutum sumus, de limo terrae formati, Atque effecti, et ad id
creati, ad quod deus effinxit et creavit, ad bonum et malum. Ego do-
minus formans lucem, et creans tenebras, faciens pacem, et creans
malum.¹⁶⁰ Esa. xlv. Sic rebellis caro domatur, et voluntas emoritur〈.〉

Conclusio XV〈.〉

Sexto, Homines praedestinationis scientia formati, quae bona in
divinis oculis sunt repugnante^al carne, voluntario spiritu subeunt,
etiam si amara¹⁶¹ sunt, in humano conspectu.¹⁶²

^amProbatio conclusionis.^am

Num vigebat spiritu David? dicens, Si dixerit, non places, praesto
sum, fiat quod bonum est coram se?¹⁶³ iii. Reg. xv. Debemus voluntati
divinae obtemperare, etiamsi id est carni difficilimum, In hoc nego-
tio id laboranti contingit, quod discipulis Christo morituro, quibus
ait, Spiritus quidem promptus, caro vero infirma,¹⁶⁴ quamquam non
dormiat tum caro^an, sed nesciat, dolentiae et timoris inquieta, ubi cu-
bet, aut manum collocet tamen caro imbecillis est, spiritus autem promp-
tus, Sudamus et interim sanguinem, huius tempestatis formidine,
Caro haud quaquam hoc potest dicere, sed spiritus, verum, non spi-
ritus quivis, sed fortis et rarus, fide robustus factus〈.〉¹⁶⁵

Conclusio Xvi〈.〉

Augustinus hanc autoritatem Ioannis vi, Omne quod dedit mihi
pater non perdam ex eo,¹⁶⁶ pro certitudine praedestinatorum perma-
nentium, torte et petulanter traxit, quamquam aliae sunt autoritates Au-
gustinianum sensum roborantes〈.〉¹⁶⁷

Probatur conclusio〈.〉

Nam idem Augustinus contra Iulianum v, libro cap, iii, praefatam
conclusionem (ad probandum, quod nemo ex praedestinatis perit)
assumpsit, Voluitque eo probare, Omne quod dedit mihi pater, non
perdam ex eo,¹⁶⁸ Tamen non sufficit ad probandum neminem peritu-
rum ex praedestinatis, Quoniam Iohannis xvii, scribitur, Quos dedisti
mihi, ego custodivi, et nemo ex eis periit, nisi filius perditionis.¹⁶⁹ Igi-
tur ex datis Christo possunt perire aliqui, qui Iudae similes sunt,
Fateor verum esse Salvatorem non perdere ex eis, quos dedit pater,
Nempe, quod nullum ad se venientem iacit foras,¹⁷⁰ Iohannis vi, Tamen
B4^v ipsi dati Christo, utputa qui temporaliter vocantur et iustificantur
reiectis divinis donis mutataque voluntate contemptis Christi mo-
nitis perire possunt.¹⁷¹ Non omnes ergo a patre Christo dati salvantur,
sicut nec omnes vocati sunt electi.

Conclusio XViii¹⁷²〈.〉

Deus ob futura opera non praedestinat.¹⁷³

^aoProbatur haec,^ao

Quia deus non elegit sanctos ante mundi consti-
tutionem, quia erant sancti, sed ut essent sancti secundum Apostolum
ad Ephe. i. Elegit nos in Christo, ut essemus sancti et immaculati,¹⁷⁴
non ergo quia futuri eramus, sed ut essemus. Et ideo tales eramus fu-
turi, quia elegit nos, praedestinans, ut tales essemus per gratiam dei.
Fecit autem hoc secundum beneplacitum voluntatis suae, ut nemo de
sua〈,〉 sed de illius voluntate glorietur. Fecit hoc secundum divitias gra-
tiae suae.¹⁷⁵ Cum ergo nos praedestinavit, opus suum praescivit, qui nos
sanctos et immaculatos facit. Non quia invenit deus opera bona in
hominibus, quae eligat ideo manet propositum iustificationis ipsi-
us, sed illud manet, ut iustificet credentes, ideo invenit opera quae
iam eligat, non electione meritorum, quae post iustificationem gra-
tiae proveniunt, sed liberalitate donorum dei voluit intelligi, prop-
terea dictum est, non ex operibus, ne quis extollatur,¹⁷⁶ ad Ephe. ii.

Conclusio XIX.

Si Ecclesia sciret, vasa perditionis,¹⁷⁷ in contumeliam facta, non oraret
pro eis.¹⁷⁸

Probatur conclusio.

Nam Ecclesia nunc orat pro eis, quos in genere humano habet.
Inimicos quia tempus iam est poenitentiae fructuose. Et hoc orat maxi-
me, ut deus det illis sicut Paulus dicit ii.^ap Thimo. ii. Poenitentiam
et resipiscant a diaboli laqueis a quo captivi tenentur secundum ipsius
voluntatem.¹⁷⁹ Denique si de aliquibus, ita ecclesia certa esset, ut qui
sunt illi etiam nosset, qui licet in hac vita adhuc sint constituti, tamen
praedestinati sunt in ignem aeternum ire cum diabolo, ecclesia non
oraret pro eis.¹⁸⁰ Nam beatus Gregorius dicitur fuisse^aq percussus〈,〉 quia
pro Traiano^ar oravit.¹⁸¹ Apocryphum forte est. Imo sacrilegium esse
videtur quando res sacrae applicantur ad ista quae ipsis contrariantur.
Ideo ecclesia praedestinatorum si nosceret membra perditionis ne com-
mitteret sacrilegium nequaquam oraret pro eis, quae modo pro omni-
bus orat, nec tamen pro omnibus exauditur¹⁸² et per ista patet conclu-
sio sequens〈.〉 Haec omnia in Augustino habes et meliora quae vide in
li. xxi. de civitate dei cap. xxii.¹⁸³