KGK 68
Einleitung
9
Eruditiss'imo' D'omino' Georg'io' Spalatino, Canonico Alden-
bergensi, Philos'ophiae' Doctori, Patrono benemerito.
S'alutem'
D'icit'. Spalatine doctissime. Iam alterum
insti-
tui edere libellum: quem te brevi spero visurum.1
In eo de poenitentia tractare proposui, quoniam
ipsa est ea virtus, quae verbo hoc: Tolle crucem
tuam et sequere me2 nobis
praecipitur. Quae sane
intellecta omnem de indulgentiis stationibusque
ambiguitatem imis e pectoribus expungit, ac
prorsus proculcat: quae etiam non intellecta 10
diligentiorem in sacris literis operam moratur:
intellecta autem et velum et ventum navigio
praestat.3 Propterea tibi impraesentiarum, in ea
parte, qua flagitabas, quemadmodum essent in-
dulgentiae promerendae, quidve sint,4 modo si
quid valent depromerem, respondere superflu-
um arbitratus sum. Quod autem petis de
prae-
parationibus ad gratiam, quid videlicet homo
oraturus, vel sacrificaturus, vel alia bona opera
facturus agere debeat, quo suum opus facere
possit opus Dei5, si tibi non responderem vel non
essem Christianus, vel fratris seu proximi salu-
tem non optarem. Tibi dico, quod illa est
unica
superbia, et vitium pessimum, quod homo sua
opera facere divina vel Dei conatur, quia se ca-
put et principium bonorum operum
constitue-
ret. Vide Augustin'um'
ad Bonif'atium'
con'tra' 2. epis'tolas' li. a2 c. 9a6
et Ambro'sium' de
vo'catione'
omn'ium'
gen'tium' lib. 1. c. 2. in fine7,
ubi apertissimam inducit scripturam illam scili-
cet:» Omnis plantatio quam non plantavit
Pa-
ter«
»coelestis, eradicabitur.8« Haec sola authoritas
sufficeret ad subvertendum opera nostra: et quae
quaestionem hanc dissolveret: Videlicet si ho-
mo sua opera possit facere Dei. Nam eo ipso,
si nostra opera non dicuntur insita vel plantata
a Patre coelesti, sunt eradicanda. Velim te dili11
genter animadvertere illud, quod Petro Chri-
stus dixit: »Vade post
me Sathana, scandalum
mihi es.«9 Considera causam subiectam.
»Non«
enim »sapis«, ait, »ea quae Dei sunt, sed«» quae
homi-
num«.10 Accipies insuper iustae
obiurgationis
originem: Quum Christus diceret se multa a
Iudaeis passurum: Petrus noluit, ut ea fierent, et
Domino, ne praediceret, inhibuit.11 Quis est, qui
non arbitraretur Petrum pietate quadam erga
Christum permotum fuisse? nisi Christum Petro
respondentem audiret: »Vade post me Sathana«.
Quasi diceret: infelix est tua pietas, quia Caro
et Sanguis eam tibi fecit, non pater meus coele-
stis.12 Quicquid enim ipse non plantaverit,
era-
dicari debet. Idcirco firmiter teneto, hominem
nullo pacto, nullo studio sua opera facere posse
Dei opera. Homo enim secundum rationem
vivens non iuste vivit, non secundum Deum.
Si tibi lubet copiam scripturarum
videre, ac
quid in ea re Ecclesiastici sentiant, annotationes
meas in li'bro' de Spiritu et Litera cap. 10. perlustra-
to, ibi:
»Lex quibus«
»sit«
»adiutorio«13, etc. Quod in
margine reperies: item cap. 5. ibi: »Secundum
liberum arbitrium vivere est male vivere«.14 Et in
dicterio illo: »Tuus sum«, »salvum me fac«15, in
princ'ipio'.
Maiorem autem copiam in explicationibus 12
conclusionum16 mearum, et reor sufficientem, feci.
Si illustrissimus Princeps inopia, quam libri mihi
fecerunt, moveretur, et triginta florenis papyrum
compararet, ego ederem, nominique suo dedica-
rem. Et absque dubio Universitati suae
honorem, et
fidelibus commoditatem facerem. Quod dicere
audeo. quoniam et simul regulas intelligendarum
scripturarum explicavi, atque nodos, argumenta-
que, quibus nonnulli occupantur et impediuntur,
dissolvi. Sed redeo unde digressus sum, et dico,
nullo humano studio fieri posse, ut hominis ope-
ra efficiantur Dei, sed contra Dei opera fieri
posse
nostra. Quemadmodum dicit: Ego faciam vos
facere. Ego faciam vos operari. Ego faciam vos
ambulare in iustificationibus meis.17 Ego »
conver-
tam conversionem« vestram.18
Ego dabo vobis pre-
ces et orationes veritatis. Nos quid petendum sit
ignoramus, nisi ipse dederit preces. Ita et Apo-
stolus dicit: »Deus«
»operatur in« nobis »velle et«
ope-
rari
»pro bona voluntate«.19 Vel
ut Erasmus noster
legit: »Deus est is, qui agit in vobis«, »ut velitis et«
»
ef-
ficiatis pro bono animi proposito.«20 Si Deus agit,
ut velimus quo studio nos efficere possumus ut
nostrum propositum Dei efficiatur? Attende Ora-
tionem Dominicam, in qua petitur verbo
breviss'imo'
quod iam multis comprobatum est authoritati13
bus:
»Fiat voluntas tua«21, hoc est: Tu vis
nos ambu-
lare in tuis praeceptis, et facere iustitiam, fiat hoc
perte. Fac tu nos facere, fac tu nos ambulare. »
Di-
rige« tu »gressus meos«
»secundum eloquium tuum«.22
»Scio Domine«, quod »non est in homine via eius,
nec viri«, ut »dirigat gressus suos.«23 Dirige tu Domi-
ne, Tu das »voci« tuae »vocem virtutis«.24 Tu es »factor
meus«,25 Tu creas hominem in bonis
operibus.26 Tu
es »susceptor«
»et liberator meus«.27 Nolo ego surgere,
antequam sedero.28 Nolo ego declinare
ad dextram,
in qua tuae viae sunt, quia tu facis rectos gressus, et
itinera nostra in pace producis.29 Tu es
»via«, »veritas,
et vita«.30 Per te venitur ad te, tu es
ostium per quod
intratur31 ad Te. Sine te nihil facere possum.32 Non
sum enim sufficiens aliquid cogitare ex me, sed
tu es sufficientia mea.33 Sola tua gratia mihi
suffi-
cit34, Ego autem et pauper et mendicus sum35, et
omnibus auxiliis destitutus. Immo prohibitus
ne in hominem confidam. Maledictus qui con-
fidit in hominem, aut spem in homine habet,
vel qui carnem brachii sui firmat,36 et ego ho-
mo sum. Absit igitur, ut opera mea tua face-
re
praesumam, sed ingenue tibi fateor infirmi-
tates meas, ut virtus Spiritus tui inhabitet me.37
Tibi iustitia, mihi iniustitia, Tibi gloria, mi-
hi confusio, Tibi fortitudo, mihi infirmitas.
14
Dicamus breviter. Domine Deus, da mihi ope-
ra, quae me facere iussisti. Da quod iubes,38
con-
cede quod praecipis. Per ista tibi de altera quae-
stiuncula responsum puto. Postremo
dum rogas,
ut tibi ostendam, quibus in locis Logica Theo-
logiae sit necessaria39: Tibi respondeo: in nullo
locorum, quia Christus non indiget figmentis
humanis. Hominum scientia et »sapientia«
»huius
mundi«
»est apud Deum stultitia«40, et expolianda est
anima philosophicis praestigiis, quae Christum
videre vult. Dicit enim Apostolus: Curate, ne
quis vos depraedetur per inanem fallaciam.41
Et
sapiens ait: Odibilis est Deo omnis Sophista.42
Propterea existimo Dialecticam non esse neces-
sariam Theologiae. Sunt tamen nonnulli, qui
mihi non crederent: Immo arbitrantur, me in-
genii acrimoniam ex Dialectica nactum. Ego
autem inprimis Deo, deinde assiduitati deputo,
et existimo, si exercitamentum ingenii seu peri-
culum facere quis mallet, pari lege hoc in
ser-
monibus et nodosis, et aenigmaticis, quemad-
modum in Dialecticis capciunculis
fieri posse.
Nolo tamen, ut ex mea huiusmodi responsione
extinguendam putes Dialecticam. Sed reor,
Dialecticos libros superfluas procellas habere,
et quod unus sufficeret ad sciendam
Dialecti15
cam, ubi sunt decem. Quomodo autem
studium -
nostrum Wittenburgense posset ita erigi
insti-
tuique, ut caeteris exemplo esse possit, coram lo-
qui volo. Vale foeliciter, ac
me, ut soles, ama.
Datae Wittenburgae, ipso die Agathae, Anno
MDXVIII.
Tuus Andreas Carolstatensis.
