Nr. 116
Andreas Karlstadt an Georg Spalatin
Wittenberg, 1519, 28. April

Text
Bearbeitet von Ulrich Bubenheimer und Alejandro Zorzin
Buchsymbol46
Eximio Domino Georgio Spalatino, Philo-
sophiae Magistro, et Canonico Aldenbur-
gensi, Praeceptori et Patrono Colendiss'imo'.

S'alutem'. Quod ad commodum et statum rectorum
studiorum attinebit, id ego pro mea virili, ut vo-
les, si possum, exequar, Reverendo Patrone, dum-
modo negotia nostra quibus communiter
omnes, quorum commentatione delegamur
honestati, occupamur, aliquanto liberiores eri-
mus, quando etiam praecipitio res tantula non
sit aggrediunda. Caeterum quod ab utrisque
exigis, id Reverendus P'ater' M'artinus' explicabit perdocte.
Ego vero rationem tam itinerum quam labo-
rum multorum, quibus occupaberis, cum breves
tum utiles pervidendos libellos putavi. Scripsit
autem compendiarie Cassianus1 libellum, quem
de velle bonum et agere malum2 praetitulavit.
Praeterea et alios sub ingenti brevitate libros of-
fendes eiusdem autoris, haud poenitendae lectioBuchsymbol47
nis: nisi quod de protectione Dei a cap'itulo' XII. us-
que ad cap'itulum' XVI.3 inspectabis, quae vel obelo no-
tari vel amussatius caeteris suis sententiis confer-
ri debent. Homo fuit mea supputatione, a quo
Augustinus nonnulla, quae docte se extulerunt,
est mutuatus, etiamsi sint, qui mihi discrepent.
Aut si D'ominationi' T'uae' Augustini lectione oblectetur, in
parte VI.4 sunt de natura et gratia5: de peccatorum
merito6: et caeteri frugis pleni codices.7 In Hie-
ronymo dialogi adversus Pelagia'ianos'8 in materia de
gratia Dei, meo calculo attollendi sunt, sus sum,
Minervam doceo9. Sed malui obtemperare etc.
Nobili Domino Pfeffingero10. Spiritum hunc
et carnem meis vicibus commancipa. Domi-
nis Hertzhamerio11, Hirsfeldio12 et Adamo13 etc.
me commenda. Si licet, velim per primarias
preces14 obtinere sacerdotium, quod ducerem
acceptandum etc. de collatione15 Reverendi Pa-
tris Abbatis de Czell16 Misnensis Dioces'is' aut P'atris'
Abbatis apud Numbergam17. Sed me totum
committo Domino Pfeffingero et Domina-
tioni Tuae. Dat'um' Wittenb'ergae' festinanter, 5. fer'ia' post
S'ancta' Pascha18, Anno 19.


1Karlstadt könnte benutzt haben: Cassianus, Opus (1516).
2Cassian. conl. 23 (de velle bonum et agere malum), vgl. CSEL 13², 637–671, vgl. KGK I.2, Nr. 64, S. 605f. Anm. 373 und Anm. 379.
3Cassian. conl. 13 (de protectione Dei), vgl. CSEL 13², 361–396, und auch KGK I.2, Nr. 64, S. 597, Anm. 307.
5Augustinus, Libri (1506) 6 (Nr. 13): Aug. nat. et gr. (CSEL 60, 233–299).
6Augustinus, Libri (1506) 6 (Nr. 5): Aug. de pecc. mer. (CSEL 60, 3–115).
7Augustinus, Libri (1506) 6 enthält auch Aug. spir. et litt. (CSEL 60,155–229).
8Hier. adv. Pel. (CSEL 80, 3–124).
9Vergilius, Proverbia (1509), Nr. 67; ASD II-1, 154–156, Nr. 40 (sus minervam).
11Johannes III. Herzheimer (1463–1532), Vetter von Degenhart Pfeffinger, vgl. MBW 12, 280.
12[Bernhard von] Hirschfeld (1490–1551); vgl. MBW 12, 305.
13Adam [von Thüngen], vgl. KGK 123, wo Karlstadt mitteilt, er habe an Sigmund von Thüngen geschrieben und den Brief über dessen Sohn Adam von Thüngen an den Vater weiterleiten lassen.
14Vgl. 1, 1008f. Als preces primariae, oder ius primariarum precum wird das Recht des Kaisers bezeichnet, später auch der geistlichen und weltlichen Landesherren, in jedem Domstift, Kollegiatstift oder Kloster einen verbindlichen Besetzungsvorschlag für die erste nach der Krönung bzw. nach Regierungsantritt freiwerdende Pfründe zu machen. Vgl. auch Kinne, Meißen, 163: »1520 gestattete Karl V. [Schreiben vom 4. Nov. 1520] Kurfürst Friedrich III. von Sachsen, zwölf Kandidaten für Benefizien zu benennen.«
15Zu collatio vgl. Haberkern/Wallach, Hilfswörterbuch, 342. Da die Kollation (Übertragung) hier nicht durch Papst oder Bischof erfolgen sollte, sondern durch einen Abt, handelte es sich um eine collatio extraordinaria.
16Dr. Martin von Lochau († 1522), seit 1493 Abt des Zisterzienserklosters Altzelle bei Nossen (Meißner Diözese); vgl. Clemen, Martin von Lochau.
17Abt der Benedikterpropstei St. Cyriacus in Naumburg. Das Cyriacuskloster Naumburg war eine Benediktiner-Propstei; von 1509–1520 war Johann Dietesheimer Propst.
18Donnerstag, 28. April (Ostersonntag: 24. April 1519).

Downloads: XML · PDF (Druckausgabe)
image CC BY-SA licence
»