Nr. 96
Andreas Karlstadt an Georg Spalatin
Wittenberg, 1518, 20. Oktober

Text
Bearbeitet von Alejandro Zorzin
Buchsymbol35
Egregio D'omino' Georgio Spalatino, Philosophiae
Doctori, et Canonico Aldenberg'ensi' Patro-
no suo benefico et semper suspiciendo.


S'alutem' P'lurimam'. Hodie ex Misia et εκ πανοπλίας Pontifi-
cis1 redeunti tuae literae2, doctiss'ime' Georgi, dan-
tur, et ramis ambagiosis hic impingitur animus,
cum intelligam, mearum nullas, quas plures ad
te dederam, tibi datas, pridie Burchardi3 cuidam
sacrificulo, sed et in suam rem nempe commen-
daticias4 ad te perferendas credidi, cui et apolo-
geticam nostram5 tuas itidem obscurorum mise-
ras lamentationes6, ac literas Doctoris Vesingii7,
qui nostris notis8 diligenter subscribit, omnesque
calculos cum spinosis Theologorum argutiis,
ad nos, quos accurate effert Wittenbergios〈,〉 trans-
fert, tibi offerendas diligenter commisi, ill〈a〉ruma
in casu non parum haesito, dubius ne sacerdos
ille corruerit, aiunt nimirum pestilentissimam Buchsymbol36
pestem etiam viatores in speciem trucidare.
Ob id veniam mihi dabis; Caeterum quod odi-
um Lipsensium mihi refers, id amicissimo et
devotissimo tuo, ceu adversum te deblaterans,
quo unquam caloreb amo-
rem erga hanc Academiam edisseris, narras.
Nolo ego te diutius subfugere, Decanum Mis-
nensem9, qui olim meam participavit frugalita-
tem, nec uno alloquio illic me impertivisse,
cum tamen certior de hoc homuncione factus
esset. Num irrepsit odium, olim saltem clam
plectendum. D'ominus' Hund10, nec canis ille Diogenes11,
sed Silenus12 inversus, verecundiac pertractus ver-
ba fecit, et dedit. D'ominus' Ochsenfurd13 Taurus ob-
tusi cerebri ante prandium Thomistice bene,
post prandium Thomistice male sensit, is satis
est admonitus et rogatus, ut semel protritam li-
mam recondat, at putat ardelio satis esse, ob-
murmurare. Illic non unum movi lapidem, ut
των βωμβυλιων14 Theologorum inutilem favum
effoderem, simulavi, ac dissimulavi, ut quod sub
pectore abdunt, elicerem. Sed quid putas me
elicuisse? humanitatem? minime; odium? Ma-
xime. Tu precare Deum ut mihi suam inspiret
voluntatem; institui equidem repungere, sed
literarum amore. Proposui tamen specietenus Buchsymbol37
nec titulum nec nomen sugillare, omnia autem
penitus ita agere, ut senciant se morsos, si expli-
cuerint interiora. D'ominus' Philippus15 mihi est Charis-
simus et non postreme suspiciendus, homo ma-
ximae eruditionis et ingenuus, de quo maiorem
habeo spem, nec metuo eum discessurum.16 Tu
vide ne Sycophantis17 moveare. Duo tibi mitto
exemplaria18 per te amicissime distribuenda. Va-
le feliciter. Dat'um' celerrime Wittebergae, die 20.
Octobr'is' Anno MDXVIII. Hoc unice efflagi-
to quatenus me Illustrissimo Principi19, Dominis Pfef-
fingero20, Hirsfeldio21, Taubhenheimio22, Hierony-
mo23, et coeteris commendes.


Tuus Carolostadius.

Volo et selego te praeceptorem, quod scri-
pserim εκ πανοπλίας και των βωμβυλιων ut mo-
rionis saltem conatum videres.

aOlearius: illorum, würde sich auf theologorum zurückbeziehen. Näherliegender scheint im Kontext die Konjektur ill〈a〉rum: »jener Briefe bin ich mir […] sehr unsicher«. a und o können in Karlstadts Handschrift leicht verwechselt werden, da er die beiden Buchstaben mitunter so schreibt, dass man sie nicht unterscheiden kann (freundlicher Hinweis von Ulrich Bubenheimer).
bquo utique colore Olearius
cBarge, Karlstadt 1, 135 Anm. 9 konjiziert »iracundia für verecundia, das keinen Sinn gibt«

1Für das griech. panoplía ist armamentarium der äquivalente lat. Begriff; von den griechischen Kirchenvätern wurde er im Zusammenhang mit der Vorstellung einer Rüstkammer gegen Ketzereien verwendet.
2Vgl. KGK 095.
3Mittwoch, 13. Oktober (Burchardi ep. Herbipol. = 14. Oktober); vgl. WA.B 1, 213 Anm. 3.
4Es ist nicht zwingend, jedoch möglich, dass Karlstadt selbst diesen Empfehlungsbrief für den als Boten tätigen Priester verfasst hatte.
5Mit »unserer apologia« könnte sich Karlstadt sowohl auf seine Defensio gegen Eck (KGK 090) wie auch auf seine Apologeticae Conclusiones (KGK 085) beziehen.
6Möglicherweise die 1518 in Köln gedruckten Lamentationes obscurorum virorum (G 2925f.).
7Olearius, Scrinium (1671), 196 vermutete in dieser Namensangabe den Erfurter Augustiner Bartholomäus Arnoldi (aus Usingen) (1465–1532).
8Damit könnten vielleicht Thesen aus Karlstadts Apologeticae Conclusiones (KGK 085) gemeint sein.
9Wahrscheinlich ist der Leipziger Theologieprofessor und Meissner Domdekan Dr. Johannes Hennig (aus Großenhein) († 1524) gemeint; er wurde im Jahr 1504 als Domherr genannt; ist 1512 Dechant; vgl. Pasig, Johannes VI., 35 und Freudenberger, Dungersheim, 22.
10Magnus Hund (1449–1519).
11Diogenes von Sinope (400–323 v.Chr.). Das von Karlstadt verwendete Attribut Hund (»canis«) verweist auf die schon antike Assoziation der philosophischen Richtung der Kyniker, der Diogenes zugerechnet wird, mit dem griechischen Wort für Hund (»κύων«).
12Seilenos/Silen ist in der griech. Mythologie ein zweibeiniges Mischwesen.
14Vgl. ASD II-4, Nr. 1571 (Homo Bombylius), »[…] dicitur verbosus multique strepitus, ceterum inutilis. Bombylius Graecis apis aut vespae genus a sonitu, sicuti videtur, appellatum, ingens, sed a mellificium inutile, favos sibi nectit e luto. Est et ingens apis ac musca, quam a strepitu sic dixerunt.«
15Philipp Melanchthon (1497–1560) war kurz davor als Griechischlehrer nach Wittenberg berufen worden und hielt dort am 29. August 1518 seine Antrittsrede (vgl. WA.B 1, 192,11–15 u. Anm. 3).
16Vgl. hierzu WA.B 1, 193,19–23 u. Anm. 4.
17ASD II-3, Nr. 1281 (Sycophanta).
18Defensio KGK 090.
20Degenhart Pfeffinger (1471–1519).
23Hieronymus 〈Rudelauf〉 († 1. 9. 1523).

Downloads: XML · PDF (Druckausgabe)
image CC BY-SA licence
»