Nr. 14
Andreas Karlstadt an Georg Spalatin
[Wittenberg], 1514, 13. Februar

Text
Bearbeitet von Alejandro Zorzin
unter Mitarbeit von Antje Marx und Antje Marx
Buchsymbol17
Clarissimo Viro,
D'omi'n'o' Georgio Spalatino,
Artium Magistro doctissimo et politiorum Litte-
rarum undequaque eruditissimo,
Fautori et Promotori suo amantissimo.

S'alutem' P'lurimam' D'icit'. Obsequiaque spondet.


Scio, Dignationem Tuam, Eruditissime Buchsymbol18
Spalatine, consilium illud huic Quae-
stioni:
An Iudaeorum Libri etiam sint rogo
applicandi?1 deditum, ut longo ante tem-
pore perlegerem, responsaque mea,
quantulacunque et quam modicilla sint,
darem, vehementer desiderasse; Sed pro-
pter negotia lectionum et aliarum re-
rum impedimenta, quae me invitum ple-
rumque detinent atque morantur, Tuo
et meo desiderio satisfacere nequivisse.
Tanta equidem subtilissimi Scoti materiae
difficultas et ubertas2 his (quibus Tibi Di-
gnationique Tuae obsequi me decuit, o
portuit) diebus fuit, ut penes lychnum
legere maiorem libelli3 partem et lectio-
num occupatio et amor erga Dignatio-
nem Tuam debitus et quam maximus
me coegerint. Et credam, si Tua Digna-
tio in re ipsam hanc veritatem intuere-
tur, ab hac excusatione me protinus ab-
solveret. Quod Tua Eruditio, dulcissime
Magister, petierit, ut una tam Librum
praeclarissimi Germaniae Phoebi, et totius
Reipublicae litterariae adiutoris, D'omi'n'i'. Jo-
annis Reuchlinis, Viri egregii et exi-
mii, et nostri Amici maximi, Sueviae Tri-
um Viri4 et L'egum' Doctoris, quam meam
vilissimam sententiam remitterem, uBuchsymbol19
trumque mihi facile est explere, cum Li-
ber ille maioris virtutis, quam quanti-
tatis, praesto sit, et in eo nihil non ma-
gnum, non eruditum, si modo Lector
tam verborum, quam sententiarum ενερ-
γειαν iusto libraverit examine, reperien-
dum, quod, quantum intelligo, sacris ob-
sit oraculis, et quod Sanctorum Decretis
a Sacro-Sancta Romana Ecclesia appro-
batis adversetur. Et certe meo iudicio,
homini bono doctoque, nec consilii de-
claratione oculissima, nec argumento-
rum diffusione opus fuerit; quanquam
et in his, quod erudita Minerva et bono
Viro indignum sit, repererim nihil. Esto,
illum communia aliqua futuris per Ec-
clesiae disterminationem temporibus re-
iicienda conscripsisse; attamen catholica
sua Protestatio5 salvabit eum, et omnis
criminis reddet immunem. Quod et
S'ancto' Cypriano nolenti Baptismum apud
Haereticum datum cognoscere saluti
fuit6, omnibus Theologis suffragio est.
Haec est mea rudis sententia. Caeterum
de eruditissimo hoc Viro nunquam sini-
stre iudicavi, nec quicquam mali uspiam
suspicatus sum ac concepi, nec ei timeo,
nec dictis suis addere quid valeo. Dives Buchsymbol20
enim ac plenus eruditionis est. Et licet
licitum est Doctori in materia opinabili
alii Doctori, uti nostrates aiunt, contra-
dicere; tamen ille Iuribus ita vallatus et
tam mira eruditione munitus est, ut ne-
mo ei contradicere ferme audeat. Id-
circo condoleo omnino rei litterariae,
quod homo hic invidia pressus operas
suas opportunas et ad litium rixas valde
necessarias in studiosam Pubem commo-
dum collocare nequeat, sed esurienti po-
tius stomacho cibum eminus porrigere
ei sit necessum. Haec, Doctissime Spalati-
ne, Patrone colendissime, uti priora suc-
cessivis temporibus scripta, Tuo Marti
aerumnis et miseriis Studiosorum com-
patiens subiicio, et peto, ut hoc tardius-
culum nimis responsum non desidiae
meae, sed negotiis, quibus ita hactenus
districtus vixi, ut nec Tibi, nec mihi satis-
facere nequiverim, velis imputare. De-
us forte faciet, ut possit prodesse Studio-
sis, qui rem Studiosorum non parum ad-
auxit. His optime valeat Tua Dignatio,
cui me et mea omnia commendo. Da-
tum in aedibus nostris d'ie' Febr'uarii' XIII. Anno
M.D.XIIII.

Tuus totus

Andreas Carolostatinus

1Johannes Reuchlin hat seinen für den Mainzer Erzbischof Uriel von Gemmingen verfassten und am 6. Oktober 1510 unterzeichneten Ratschlag, ob man den Juden alle ihre bücher nehmen, abtun und verbrennen soll in dem zur Frankfurter Herbstmesse 1511 veröffentlichten Augenspiegel mit abgedruckt; vgl. Reuchlin, Werke 4.1, 13–168 (= Augenspiegel), darin 27–64 (= Ratschlag).
21514 hielt Karlstadt im Wittenberger Franziskanerkloster täglich eine Stunde Vorlesungen über Skotus; dabei versuchte er Skotus unter Rückgriff auf Skotus selbst zu erläutern. Dazu machte er sich viel Arbeit mit der Zusammenstellung von Konkordanzen, die den Skotusanhängern sehr nützlich sein würden. (So der Bericht eines Zeitgenossen über Karlstadt aus dem Jahr 1514; vgl. Bubenheimer, Consonantia, 17).
3Sehr wahrscheinlich hatte Karlstadt Reuchlins Augenspiegel von Spalatin zugesandt bekommen.
4Reuchlin war seit 1502 einer der drei Richter der Fürstenbank beim schwäbischen Bundesgericht; vgl. zusammenfassend RBW 2, XXI–XXVII. Nachdem das Bundesgericht nach Augsburg verlegt wurde, legte Reuchlin (Anfang 1513) jedoch sein Richteramt nieder.
5Seinen Ratschlag beschließt Reuchlin mit der Aussage: »Hochwirdigster fürst gnedigster herr/ ich wil dise meinen schrifften vnd mainungen üwern fürstlichen gnaden als meinem ertzbischoff vnderworffen/ vnd nichtz anders geschriben haben/ dan das durch üwer fürstlich gnad vnd die hailig cristenlich kirch zu(e) gelassen wirt/ des ich mich alhie protestier vnd bezeug.« Reuchlin, Werke 4, 1, 64,12–16.
6Im sogenannten »Häretikertaufstreit« weigerte sich Bischof Cyprian von Karthago der von Häretikern gespendeten Taufe Gültigkeit zuzugestehen. Papst Stephanus in Rom verwarf diese auf drei afrikanischen Synoden unter Vorsitz Cyprians bestätigte Haltung. Augustin hat später, in seiner Auseinandersetzung mit den sich auf Cyprian stützenden Donatisten, diesen aber als Bischof und Märtyrer der katholischen Großkirche in Anspruch genommen und gelobt (Aug. bapt. 3,3,5; CSEL 51, 201, 9ff.).

Downloads: XML · PDF (Druckausgabe)
image CC BY-SA licence
»